زیبایی شناسی هنرِ هوش مصنوعی (۲)

آیا هوش مصنوعی می‌تواند هنری تولید کند که از هنر ساخته شده توسط انسان قابل تشخیص نباشد؟
این سوال در فهرست نخستین پرسش‌های اساسی در باب جهان هنر و ارتباط آن با حوزه تحقیقات هوش مصنوعی قرار دارد. اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند اثر هنری تولید کند که در ظاهر جذاب و حتی شگفت‌انگیز باشد، اما این سوال که  آیا می‌تواند هنری ایجاد کند که به طور واضح از هنر ساخته شده توسط انسان قابل تمیز نباشد، هنوز موضوع بحث است. برخی معتقدند که هنری که توسط هوش مصنوعی تولید می‌شود، می‌تواند با هنر ساخته شده توسط انسان برابری کند، در حالی که برخی دیگر باور دارند که خلاقیت عنصری است  که منحصراً به انسان تعلق دارد و ماشین نمی‌تواند آن را  تقلید کند.

یکی از روش‌هایی که برای ارزیابی هنر تولید شده توسط هوش مصنوعی به کار می‌رود، آزمون تورینگ است.  آزمون تورینگ آزمونی در حوزه هوش مصنوعی و علوم کامپیوتری است و برای سنجش توانایی یک سامانه کامپیوتری در تقلید از رفتار انسان به کار می‌رود. این آزمون در سال ۱۹۵۰ توسط ریاضی‌دان و فیلسوف انگلیسی الن تورینگ (۱) ابداع شد.

در هر مرحله از آزمون تورینگ، یک انسان با عنوان ارزیاب و یک سامانه کامپیوتری در اتاق‌های جداگانه‌ای قرار می‌گیرند که ارتباط آن‌ها فقط از طریق پیام‌های متنی است. سامانه کامپیوتری باید قادر باشد با ارائه پاسخ‌هایی  مشابه پاسخ‌های انسانی، ارزیاب را فریب دهد و او را متقاعد کند که پاسخ از سوی یک انسان است. در این آزمون که چندین بار و با ارزیاب‌های مختلف تکرار می‌شود، اگر بیش از ۳۰٪ از ارزیابان به اشتباه بیفتند، یعنی بیش از ۳۰٪ از پاسخ‌های سامانه کامپیوتری را با پاسخ‌های انسانی اشتباه بگیرند، سامانه کامپیوتری به عنوان هوش مصنوعی تلقی می‌شود.

از آزمون تورینگ برای سنجش کیفیت هوش مصنوعی استفاده می‌شود. هرچند که این آزمون نمی‌تواند تمام جنبه‌های هوش مصنوعی را بسنجد و تنها به تقلید از رفتار انسان محدود است. تا به حال سامانه‌ای که بتواند به راحتی و صددرصد ارزیابان را فریب دهد معرفی نشده است.

این آزمون در مورد یک اثر هنری، ممکن است شامل ارائه یک قطعه هنری تولید شده توسط هوش مصنوعی در کنار یک قطعه هنری ساخته شده توسط انسان باشد و از افراد خواسته شود که حدس بزنند کدامیک توسط انسان و کدامیک توسط ماشین تولید شده‌اند. باید در نظر داشت گستره افراد ارزیاب باید از میان طیفی از هنرمندان حرفه‌ای تا مخاطبان غیر متخصص متنوع باشد.

به گمان من نتیجه چنین آزمونی به هیچ عنوان نمی‌تواند ردپای انسان را در آفرینش هنر اصیل کم‌رنگ‌تر از آنچه هست جلوه دهد. با این حال چنانچه نتیجه آزمون چیز دیگری را نشان دهد (یعنی هنر هوش مصنوعی از هنر انسان قابل تشخیص نباشد)، می‌توان نتیجه گرفت که هوش مصنوعی می‌تواند به مثابه ابزاری ارزشمند در فرایند خلاقیت آفرینش هنری توسط انسان کاربرد داشته باشد و از این راه شکل‌های جدیدی از شیوه بیان هنری را به الهامات هنرمند بی‌افزاید اما نمی‌تواند مرزهای آنچه که به عنوان هنر می‌شناسیم را به چالش بکشاند.

از این رهگذر انسان هنرمند و هوش مصنوعی دو حوزه متغایرند که یکدیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهند و در حال تعامل و همکاری با یکدیگرند. با این دیدگاه هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک ابزار مفید در خلق آثار هنری توسط انسان به کار گرفته شود.

پی نوشت
آلن ماتیسون تورین (Alan Mathison Turing) متولد ۲۳ ژوئن ۱۹۱۲ و متوفی در ۷ ژوئن ۱۹۵۴، ریاضیدان، دانشمند کامپیوتر، منطق دان، رمزنگار، فیلسوف و زیست شناس نظری  اهل انگلستان بود. تورینگ در توسعه علم کامپیوتر بسیار تأثیرگذار بود. او را پدر علم کامپیوتر و هوش مصنوعی می دانند. لوگوی شرکت اپل (سیب گاز زده) به یاد خودکشی او با یک سیب آلوده به سیانور در سن ۴۱ سالگی طراحی شده است.